Welzijn in het werk op de weegschaal. Onderzoek naar mogelijke invullingen van het concept ‘werkbaarheidsgraad’ en de haalbaarheid van een monitoringsysteem voor Vlaanderen

摘要

In het kader van het VIONA-onderzoeksprogramma 2001 heeft het HIVA, in samenwerking met het Departement Psychologie van de K.U.Leuven en STV/ SERV, een expertenrapport gemaakt rond de haalbaarheid van een Vlaams monitoringsysteem voor de werkbaarheidsgraad. Daarin worden de volgende vragen behandeld: Welke instituten verzamelen op dit ogenblik in België/Vlaanderen systematisch en op voldoende grote schaal gegevens met betrekking tot het welzijn in het werk? Welk meetinstrumentarium wordt in het lopend onderzoek gehanteerd? Welke databestanden zijn door deze instituten opgebouwd? In welke mate kan vertrekkende vanuit de bestaande databanken en meetinstrumenten gekomen worden tot een eenduidig, valide en betrouwbaar monitoringsysteem voor Vlaanderen, zowel intersectoraal als sectoraal? Aan welke kenmerken moet een monitoringsysteem met betrekking tot de werkbaarheidsgraad voldoen, wil het een gedegen basis vormen voor het formuleren van kwantitatieve doelstellingen en benchmarks voor de verbetering van de kwaliteit van de arbeid?In het expertenrapport worden deze vragen stapsgewijs beantwoord. In de inventarisatiestudie worden bestaande initiatieven op het vlak van dataverzameling met betrekking tot welzijn in het werk geïnventariseerd en geëvalueerd naar hun mogelijke bruikbaarheid voor een nulmeting in het kader van een Vlaamse werkbaarheidsmonitor. Er is een onderscheid gemaakt tussen de zogenaamde kerninstituten (IDEWE/ISW, NOVA/Quest en Different bvba) en andere periodieke ‘niet-specifieke’ surveys: de WIV-gezondheidsenquête, de Panelstudie Belgische Huishoudens, APS-survey en de European Survey on Working Conditions. Na een beschrijving van de gevolgde werkwijze, de gehanteerde instrumenten (en bijhorende concepten) en de gerealiseerde datasets/referentiebestanden volgt een evaluatie van de bruikbaarheid van de data in het licht van een nulmeting voor een Vlaamse werkbaarheidsmonitor. Daarbij worden volgende criteria voorop gesteld: representativiteit, methodologische accuraatheid en een breed-spectrum invulling van het concept werkbaarheidsgraad. De datasets opgebouwd in het kader van de zogenaamde kerninstituten, scoren meestal voldoende op het vlak van de methodologische accuraatheid en de breed-spectrum invulling van het werkbaarheidsconcept, maar onvoldoende op het vlak van de representativiteit. De vier datasets die verzameld zijn in het kader van de periodieke ‘niet-specifieke’ surveys scoren over het algemeen voldoende op het vlak van de representativiteit en de methodologische accuraatheid, maar onvoldoende op het vlak van de breed-spectrum invulling van het werkbaarheidsconcept. In de haalbaarheidstudie worden de contouren van een Vlaamse werkbaarheidsmonitor geschetst. Er wordt een voorstel uitgewerkt m.b.t. een instrument voor het meten van de werkbaarheid. Tevens wordt ingegaan op de wijze waarop de dataverzameling moet plaatsvinden: afbakening onderzoekspopulatie, identificatie van meetniveau(s), steekproefomvang, al dan niet gestratificeerde steekproef.