Teoria i praktyka statystyki małych obszarów

摘要

The article presents theoretical methodological considerations on estimation using small area statistics. Examples of applications of small area estimators in practice statistical surveys in Poland and in the world are presented.%Działalność władz lokalnych, różnych instytucji i podmiotów gospodarczych uzależniona jest od posiadania kompleksowej informacji z różnych obszarów i dziedzin życia. Powoduje to, że z jednej strony niezbędna staje się informacja dostępna na niskim poziomie agregacji przestrzennej (np. gmin) czy też dla bardziej szczegółowych domen, z drugiej zaś strony uzyskanie tego typu informacji uniemożliwiają rosnące koszty badań, ograniczenia czasowe czy obciążenia respondentów. Te pozornie sprzeczne cele, jakimi są niskie koszty badań przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości informacji, mogą być osiągnięte dzięki zastosowaniu najnowszych osiągnięć metodologicznych z zakresu statystyki małych obszarów (SMO). Określenia „mały obszar" nie należy rozumieć dosłownie. Termin ten odnosić się może do domeny czy subpopulacji, dla których wielkość próby jest na tyle mała, że estymacja bezpośrednia może być nieefektywna. Metody SMO odgrywają współcześnie istotną rolę w kształtowaniu techniki uzyskiwania informacji. Dzięki swoim własnościom umożliwiają one uzyskanie wiarygodnych szacunków na niższych poziomach agregacji i bardziej szczegółowych domen, w sytuacji niewielkiej liczebności próby lub nawet braku obserwacji w próbie dla danego przekroju. Ich znaczenie nieustannie wzrasta, co przy postępującej informatyzacji, gromadzeniu coraz większych wolumenów danych z różnych źródeł (spisy, rejestry administracyjne czy badania reprezentacyjne) daje szerokie spektrum zastosowania tej statystyki.