OD TOPNI KAZIMIERZA WIELKIEGO DO HUTY MIEDZI JANA TURZO METALURGIA MIEDZI OD POCZATKU XVI WIEKU

摘要

Krakow ma wielowiekowe, poswiadczone poprzez zrodla i badania naukowe, tradycje metalurgiczne i odlewnicze. Juz od XII wieku Rynek krakowski mogl byc miejscem produkcji wyrobow z metali niezelaznych, co poswiadczaja znaleziska tygiel-kow odlewniczych i relikty pieca ze sladami miedzi. W XIV wieku na Rynku funkcjonowala Wielka Waga dla miedzi, olowiu i zelaza oraz topnie metali, wymieniane w przywileju krolewskim Kazimierza Wielkiego. Od XV wieku rozwijal sie w okolicach Krakowa przemysl metalurgiczny. Wielki przedsiebiorca Jan Turzo zalozyl w podkrakowskiej Mogile (dzis Krakow, dzielnica Nowa Huta) hute, w ktorej zastosowal innowacyjna metode osrebrzania miedzi przy udziale olowiu. Realizowane w latach 2005-2011 badania archeologiczne na Rynku Glownym w Krakowie, wraz z przeprowadzonymi badaniami metaloznawczymi pozyskanych zabytkow, dowodza roli Krakowa jako europejskiego centrum handlu metalami. Rownoczesnie odkrycie sladow produkcji sredniowiecznej huty w Mogile k. Krakowa, wskazuje na Krakow jako centrum metalurgii miedzi. Dla lepszego poznania procesu odzyskiwania srebra od miedzi, dokonano badan zuzli archeologicznych, odkrytych na terenie dawnej, pietnastowiecznej huty Jana Turzo w Mogile. Podjete badania koncentrowaly sie na analizach historycznych oraz rozpoznaniu materialu archeologicznego pod wzgledem technologicznym. Wyniki analiz porownano z efektami badan wspolczesnych zuzli hutniczych z procesu wytwarzania miedzi. Wyniki badan wskazuja, ze zarowno w zuzlu z huty miedzi w Mogile, jak i w aktualnie otrzymywanym zuzlu, w procesie zawiesinowym wystepuja kuliste wtracenia "miedzi metalicznej" i dyspersyjna miedz. Badania skladu chemicznego zuzli historycznych wykazaly duza roznorodnosc pierwiastkow metalicznych obecnych w materiale. Z analiz wynika, ze najwieksze stezenie we wszystkich badanych przypadkach zuzli archeologicznych wyznaczono dla: miedzi oraz zelaza, olowiu i antymonu. Zarejestrowano tez niewielki udzial srebra.