?ift Revakl? Sinan Camilerinde Modüler Sistem

摘要

?ki büyüklük aras?ndaki say?sal ili?ki veya bütünle onu meydana getirenelemanlar aras?ndaki ili?ki “oran” olarak tan?mlanabilir. Mimarl?ktatarih boyunca belirli formlar yaratmak veya yarat?lan formlar? s?n?rlamakamac?yla oransal sistemler kullan?lm??t?r. M?s?r piramitlerinden LeCorbusier’nin Modulor’una kadar ?e?itli ?a?larda kullan?lan geometrik vearitmetik düzenler, yap?lar?n boyutland?r?lmas? ve bi?imlendirilmesindebelirleyici olmu?tur (Kuban, 1992) (1). Belli bir birim boy, kendisi veyakatlar?yla orant?y? yarat?rken, bunun yinelenmesi modülasyonu olu?turur.Bir?ok mimari düzende yap?n?n bütün boyutlar? i?in birim olarak kabuledilen bir modülün se?ilmesi ile tüm yap? tarif edilebilmektedir. Buuygulamada herhangi bir uzunluk birimi ile modül boyutu belirlenebilir.?rne?in, Yunan tap?na??ndaki bir sütunun ?ap? ya da Japon mimarl???ndayere serilen tatamiler birim modül olarak kullan?lm??t?r (Ayverdi, 1967).Bu tür uygulamalar?, ?zellikle Avrupa mimarl??? i?in, i?inde kural vetekniklerinin bulundu?u yaz?l? kaynaklardan ??renebilmekteyiz (2).Ancak elimizde Osmanl? mimarl???na ait yap?lar? tan?mlayan s?n?rl?say?da belge mevcuttur. Ba?bakanl?k Osmanl? Ar?ivi ve Topkap? Saray?Müzesi Ar?ivinde bulunan, ?e?itli yap? türlerine ait plan, proje ve krokiler,d?nemin in?a teknikleri ile plan ve tasar?m ilkelerinin anla??labilmesia??s?ndan ayd?nlat?c?d?r (3) (ünsal, 1963). Ar?ivlerde bulunan planlar?nancak 17. veya 18. yüzy?la tarihlenebildi?ini ileri süren ünsal’?n (1963)aksine Necipo?lu (2005), bu planlar?n filigranl? ka??tlar? arac?l???yla 15. ve16. yüzy?la tarihlenebildi?ini belirtir. Bu belgelere dayanarak Necipo?lu(1986, 230-31) bu d?nemde yap?lar?n “?zgaral? ka??da ?izilmi? modülerplanlar” sayesinde in?a edildi?ini ileri sürmektedir. Bugüne kadar, yine bud?neme ait ka??t üzerine ?izilmi? planlar?n ancak pek az? ke?fedilebilmi?tir.Bunlar?n i?erisinde Sinan’a atfedilen tek mevcut ?izim, 16. yüzy?l?n ikinciyar?s?na ait K?rk?e?me su da??t?m sistemi i?in haz?rlanan bir tahminprojesidir (Bilge, 1969).