PROCES SPOŁECZNEJ KONSTRUKCJI BOHATERA W WARUNKACH TRWAJĄCEGO KONFLIKTU — ANALIZA NA PRZYKŁADZIE HEROIZACJI UCZESTNIKÓW UKRAIŃSKIEJ REWOLUCJI GODNOŚCI I WOJNY W DONBASIE

摘要

Badania nad koncepcją „bohatera" i „bohaterstwa" mają długą tradycję. Wystarczy tu przywołać klasyczne dzieła Thomasa Carlyle'a (2001 [1841]), Otto Ranka (1914) czy Josepha Campbella (2013 [1949]), skupione wokół roli bohaterów mitycznych i „wielkich ludzi" w historii i kulturze. Współcześnie badania nad heroizmem prowadzone są zarówno na gruncie antropologii, historii czy szeroko pojętego kulturoznawstwa (Mosse 1991; Trzciński 2006; Hutchins 2011; Kohen 2013), jak i psychologii, w której eksperymentalnie testuje się indywidualne i społeczne predyspozycje do heroicznych zachowań (Franco, Blau, Zimbardo 2011; Franco, Zimbardo 2016). Bohater jest również przedmiotem badań socjologów, którzy widzą w nim utrwalony w kulturze wzór osobowy, odzwierciedlający hierarchię wartości społecznych i stanowiący model do naśladowania i narzędzie kontroli społecznej (Klapp 1954; Ossowska 1973; Goode 1978). W nowszych ujęciach, inspirowanych społecznym konstruktywizmem, heroizm rozumiany jest jako proces, w którym pojęcie bohatera podlega nieustannej rekonstrukcji i reinterpretacji (Scheipers 2014, s. 14; por. Frisk 2019). Większość analiz w tym zakresie poświęcona jest przemianom we współczesnych społeczeństwach zachodnich. Zdaniem niektórych badaczy wkroczyły one w „erę postheroiczną", w której ryzykowanie życia i śmierć nie mogą być już ceną za realizację wartości politycznych (Luttwak 1995; Coker 2007; Enemark 2014; Kober 2015). Przedstawieniu „postbohaterskiej" kondycji społeczeństw Zachodu poświęcona będzie pierwsza część tych rozważań.