Bireylerin finansal sistemle ilişkisinde finansal ürün ve hizmetlere erişim, finansal eğitim ve finansal tüketicinin korunması şeklinde üç temel alan ön plana çıkmaktadır. Finansal ürün ve hizmetlere erişim, hane halkı ve firmaların kredi, mevduat, sigorta, ödeme işlemleri gibi finansal ürün ve hizmetlere yeterli düzeyde ve uygun şartlarda ulaşabilmesini ve bunların kullanımını ifade etmektedir. Finansal eğitim, tüketici ve yatırımcıların bilgilendirilmeleri yoluyla finansal ürünlere, kavramlara ve risklere yönelik farkındalıklarının ve yetkinliklerinin artırılmasıdır. Finansal tüketicinin korunması ise finansal ürün ve hizmetleri arz edenler ile bunları talep edenler arasında hakkaniyetli ve adil bir alışveriş ortamını temin etmeye yönelik düzenlemeleri ifade etmektedir. Bu bağlamda talep yönünü "finansal okuryazarlık" arz yönünü ise "finansal erişim imkânları" nın oluşturduğu "finansal tabana yayılma" konusu önem kazanmaktadır. Finansal tabana yayılımın talep kısmını temsil eden finansal okuryazarlığın ölçümü aşamasında ise finansal bilgi, finansal tavır ve finansal davranış etkenlerinin araştırılması gerekmektedir. Bu kapsamda; bireylerin finansal bilgileri, finansal tavırları, finansal davranışları, borç yönetimi, gelirleri, tasarruf düzeyleri, bütçe uygulama alışkanlıkları ve finansal erişim düzeyi parametreleri ayrı ayrı incelenmiştir. Bu açıklamalar çerçevesinde modelin ana teması "Finansal Farkındalık" tır. Modelin kısa vadeli amacı; Türkiye için ortak bir FSE (Finansal Sağlık Endeksi) modeli oluşturmaktır. Bu doğrultuda ilgili ölçek kapsamında toplam 20 değişkenden oluşan bir endeks oluşturulmuştur. Modelin uzun vadeli amacı ise, geliştirilen endeksin online olarak sürekli kullanımının sağlayarak, bireylerin finansal sağlık skorlarını online ölçebilecekleri bir süreci başlatmaktır. Yapılan ölçüm ve değerlendirmeler sonucunda geliştirilen model, ülke ekonomisi açısından önem arz etmektedir. Çalışma kapsamında ortaya çıkan model, "Finansal Erişim, Finansal Eğitim, Finansal Tüketicinin Korunması Stratejisi ve Eylem Planları'na ilişkin 2014/10 sayılı Başbakanlık Genelgesi'nde istenen eylem planlarına hizmet etmektedir. 8 adet değişkenin toplam içindeki paylarının eşit olması için toplam içindeki ağırlık değerleri, yüzdesel aritmetik ortalama değerleri ile oranlanarak katsayılar belirlenmiştir. 8 adet değişkenin toplam endeks puanı içindeki ağırlığı (100/8) 12,5 puan olarak belirlenmiştir. Daha sonra değişkenler için istenilen puan ağırlığı mevcut ağırlık puanına bölünerek katsayı hesaplanmıştır. Bu işlem sonucunda tüm değişkenlerin toplam endeks puanı üzerindeki payının eşit olması sağlanmıştır. Belirlenen katsayılara göre model aşağıdaki gibi oluşturulmuştur. FSEM =2,5 Gelir Düzeyi + 2,5 Bütçe Uygulamaları + 0,833 Finansal Bilgi Düzeyi + 0,3571 Finansal Davranış Düzeyi + 0,833 Finansal Tutum Düzeyi + 2,5 Finansal Erişim Düzeyi + 1,25 Borç Düzeyi + 1,25 Tasarruf Düzeyi
展开▼
