AMERIKA BIRLESIK DEVLETLERINDE VE AVRUPA'DA INSAN KAYNAKLARI YONETIMI YAKLASIMLARININ BIR KARSILASTIRILMASI: AVRUPALI INSAN KAYNAKLARI YAKLASIMI MUMKUN MUDUR?

摘要

Insan Kaynaklari Yonetimi (IKY) yirminci yuzyilin ozellikle son on yilinda hizla yukselen bir egilimle is hayatinda yerini almistir. Bu yukselise paralel akademisyen ve uygulamacilarin calismalarinda da onemli bir yer tutmaya baslamistir. IKY tarihinden soz etmeye sanayi devriminden baslanmaktadir. Calisma Iliskilerinin bu doneminden sonra isci ve isveren taraf olarak rollerini belirginlestirmistir. Sendikalarin guclenmesi, endustri iliskilerinde onemli degisimler yaratmistir. Yirminci yuzyilda modern teknolojilerle yapilan uretim Klasik ve Modern Yonetim Kuramlarini ortaya cikarmistir. Onceleri uretim araci olarak algilanan "insan", sonrasinda basli basina bir konu olarak ele alinmaya baslanmistir. Ilkin Personel Yonetimi (PY), 1980'lerde IKY olgusu ortaya cikmistir. Bu surecte Sanayi Devrimi, Kuresellesme, Avrupa Birligi'nin (AB) kurulmasi liberalizasyonun yayginlasmasi, uluslararasi rekabetin keskinlesmesi, dunyada yayginlasan kitlesel demokratiklesme talepleri, bireyselci kulturun yayilmasi gibi bircok sosyo-ekonomik ve kulturel faktorlerle yayginlasmistir. IKY'nin tarihsel arka planina bakildiginda Avrupa'daki sosyo-ekonomik gelismelerin onemli oldugu gorulmesine karsin en hizli taraftar ve uygulama alani buldugu ulke Amerika Birlesik Devletleri (ABD) olmustur. Endustri Iliskileri yerine islevselci IKY bakis acisini daha hizla benimseyen ABD'nin etkisiyle, IKY'nin Avrupali koklerinden uzaklastigi dusunulmektedir. Ozellikle yirminci yuzyilin son ceyreginde ABD'den "ithal bir kavram" elestirisiyle beraber tekrar Avrupa'da yayilmistir. Var olan ABD kokenli iki ayri IKY bakis acisinin Avrupa IKY icin uygun olup olmadigi sorgulanmistir. Bunun aciga kavusturulmasi icin Atlantigin iki yakasindaki kulturel, yasal, sosyal yapilar IKY acisindan analiz edilerek karsilastirilmistir. Avrupa Insan Kaynaklari Yonetimi Modelinin alan yazinindaki temelleri derlenmeye calisilmistir. Calisma bu konudaki calismalari ozetleyerek Turkce alan yazinina katkida bulunma amaci tasimaktadir.