„PAMIĘTANIE DLA UPAMIĘTNIENIA', „PAMIĘTANIE DLA KORZYŚCI' I „PAMIĘTANIE, ŻEBY ZAPOMNIEĆ': RÓŻNE MODELE PAMIĘCI O ŻYDACH I ZAGŁADZIE W POSTKOMUNISTYCZNEJ POLSCE

摘要

The paper considers the memories of Polish-Jewish relations during the Holocaust in Poland in the aftermath of the intense public debate about the Jedwabne massacre of July 10, 1941, since 2002 till the present. Jan Tomasz Gross's slim monograph Neighbors, published in May 2000, triggered a debate that generated a process of self--critical assessments of the Polish national past in relation to Jewish and other ethnic minorities, the so-called cultural renewal of public memory. Ten years later there is still a sharp split between groups of Polish politicians, public intellectuals, journalists, historians and members of society at large in how they evaluate the dark aspects of the Polish-Jewish relations during and after WWII. The paper examines the main modes of remembering Jews and the Holocaust: "remembering to remember", "remembering to benefit", and "remembering to forget", and the different manifestations of these three modes, and discusses what has made it difficult for Poles to integrate the dark past into popular historical consciousness and public memory.%Zamierzam tu przedstawić interpretację tego, w jaki sposób Żydzi i Zagłada są do dziś przedstawiani w postkomunistycznej Polsce po roku 2002, kiedy to zakończono publiczną debatę na temat masakry w Jedwabnem 10 lipca 1941 r. Społeczeństwo polskie spośród innych społeczeństw postkomunistycznych wyróżnia prawie nieustanne zajmowanie się wszelkimi sprawami żydowskimi i Zagładą w ogólnokrajowych dysputach na temat, „kim jesteśmy", „kim chcemy być" i „jak chcemy traktować innych". Ta sytuacja zainspirowała niektóre osoby w Polsce, zaangażowane w działania upamiętniające, do stwierdzenia, że Polska wyróżnia się w Europie, jeśli chodzi o „odzyskiwanie" i upamiętnianie żydowskiej przeszłości, „Polska jest jednym z nielicznych krajów europejskich - a może jedynym - który systematycznie mierzy się z własną przeszłością"~1.