PAMIĘĆ ZBIOROWA W NAUKACH POLITYCZNYCH: TOPOGRAFIA POLA BADAŃ

摘要

Among the disciplines studying the processes of collective memory, there are comparatively few analyses conducted by political scientists. The author attempts to determine the reasons for this while presenting the state of research to date and indicating the potential of the category of collective memory for political scientists. The basic reason for the weak ties between research into collective memory and political science is to be sought in the specific development of the latter. Interpretative research appeared relatively late in the field of political science and never became a main trend of the discipline. Political science's reserve in regard to the basic premises of interpretation-ism distanced it from research based on reconstructing the world of social signifiers referring to the past. Research into memory on the basis of political science can be divided into several main fields: those connected with analyzing identity; legitimation; transitional justice; and the political construction and influence of knowledge about the past.%Od lat dziewięćdziesiątych (ⅩⅩ) wieku w naukach społecznych powszechnie dostrzegany jest memory boom, jednak zarówno sama kategoria pamięci zbiorowej, jak i status pola badań nad nią pozostają przedmiotem sporów (Saryusz--Wolska 2014, s. 224-225; Brian, Jaisson, Mukherjee 2012; Kończal, Wawrzyniak 2011). Multidyscyplinarny charakter tego pola badań rodzi pytania o rolę poszczególnych nauk w rozwoju analiz pamięciologicznych. Socjologiczny i historyczny wkład w badania pamięci nie ulega wątpliwości, zastanawia jednak stosunkowo mała liczba przedsięwzięć, które zasilałyby analizowane pole wynikami badań podejmowanych w naukach politycznych. Taki stan rzeczy utrzymuje się mimo istotnego znaczenia polityki dla funkcjonowania pamięci zbiorowej. Wyrazem tego jest nie tylko podkreślany przez wielu autorów polityczny potencjał pamięci, nie tylko praktyka leksykalna tego pola badawczego, każąca wielokrotnie sięgać do pojęć z obszaru politologii (polityczny charakter pamięci, polityczne spory o pamięć, polityczne rytuały, pamięć wydarzeń politycznych, użytkowanie pamięci itp.), ale również odwołania do podmiotów, działań oraz problemów, które pozostają w samym centrum zainteresowania nauk politycznych (państwo, instytucje polityczne, partie polityczne, konflikt polityczny, polityki szczegółowe - edukacja, polityka wobec pamięci, legitymizacja przez przeszłość itp.). Mimo to nauki polityczne są zazwyczaj marginalizowane (Roediger Ⅲ, Wertsch 2008) bądź nieobecne na liście dyscyplin wymienianych jako znaczące z punktu widzenia rozwoju badań nad pamięcią zbiorową, a polityczność pamięci utożsamiana jest z niebezpieczeństwem redukcjonizmu badań (Confino 1997, s. 1393) czy nawet ich polityzacji (Sary-usz-Wolska 2010, s. 84). Podejmę tu analizę powodów, dla których wzajemne związki między badaniami nad pamięcią zbiorową a naukami politycznymi są jeszcze dość słabe oraz próbę odpowiedzi na pytanie, jaką rolę odegrała w tym logika rozwoju nauk politycznych jako dyscypliny naukowej. Następnie omówię główne wątki tych analiz podejmowane przez poszczególne subdyscypliny nauk politycznych, które wniosły wkład do wiedzy na temat pamięci zbiorowej. Celem moim jest również ujawnienie potencjału i wskazanie możliwych problemów dalszych badań, które rozwijając dorobek nauk politycznych, wzbogacać będą obszar rozważań nad pamięcią.