15 ve 16. Yüzyıl Mavi-Beyaz Seramikleri: Osmanlı, Safevi ve Çin Hanedanlığı Örneklerinin Üslup Bağlamında Karşılaştırılması

摘要

The Ottoman, Safavid and Chinese dynasties are the great civilizations that bridge the east and the west throughout history and turn cultural accumulations into a common synthesis with qualified art products. Particularly, in the 15th and 16th centuries, these states, which were dominant in Anatolia, Central Asia and the Far East, were in constant contact with each other for political or socio-economic reasons. Shortly, we can list these reasons as warfare, diplomatic gifts, artist shopping, and commercial movements through the Silk Road. Among these civilizations, artistic interactions that take place for various reasons arise, especially in small handicrafts such as weaving, mine, wood, glass and ceramics. Artistic interactions and styles between Ottoman, Safavid and Chinese dynasties, especially in blue-white ceramics, contain remarkable examples. The blue-white ceramics that started to develop in China since the 14th century were highly appreciated by the Safavids and the Ottomans. On the other hand, both countries have united their native and foreign styles in their regions in the 15th and 16th centuries, taking advantage of their pre-existing cultural heritage. In our work, firstly the blue-white ceramics and production centers produced by Safavids since its foundation were emphasized and the differences between the centers were explained. Afterwards, information about the Ottoman ceramics with red-pasty Milet ware and white-pasty blue-and-white first-century ceramics was given and the emerging styles of ironing originating from Iran or China were examined. In addition, the compositions of decors developed by the masters and artifacts are compared with each other in the axis of China, Safavid and Ottoman.[TR: Osmanlı, Safevi ve Çin Hanedanlıkları, tarih boyunca doğu ve batı arasında köprü kuran, nitelikli sanat ürünleriyle kültür birikimlerini ortak bir senteze dönüştüren büyük medeniyetlerdendir. Özellikle 15 ve 16. yüzyıllarda Anadolu, Orta Asya ve Uzak Doğu’da hüküm süren bu devletler, politik veya sosyo-ekonomik nedenlerle birbirleriyle sürekli temas halinde olmuşlardır. Bu nedenleri kısaca savaş ganimetleri, diplomatik hediyeler, sanatçı alışverişi ve İpek Yolu aracılığıyla gerçekleşen ticari hareketler olarak sıralayabiliriz. Söz konusu medeniyetler arasında çeşitli sebeplerle gerçekleşen sanatsal etkileşimler, dokuma, maden, ahşap, cam ve seramik gibi küçük el sanatlarında karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı, Safevi ve Çin Hanedanlıkları arasındaki sanatsal etkileşimler ve üsluplar, özellikle mavi-beyaz seramiklerde dikkate değer örnekleri içermektedir. 14. yüzyıldan beri Çin’de gelişmeye başlayan mavi-beyaz seramikler Safeviler ve Osmanlılar tarafından oldukça beğenilmiştir. Bunun yanında her iki ülke de 15 ve 16. yüzyıllarda bulundukları bölgelerde, kendilerinden önce var olan kültür birikimlerinden faydalanarak yerli ve yabancı üslupları birleştirmiştir. Çalışmamızda, öncelikle Safevilerin kuruluşundan itibaren ürettiği mavi-beyaz seramikler ve üretim merkezleri üzerinde durulmuş, merkezler arası üslup farklılıkları açıklanmıştır. Ardından, kırmızı hamurlu Milet işi ve beyaz hamurlu mavi-beyaz ilk devir Osmanlı seramikleri hakkında bilgi verilerek, örnekler üzerinden İran ve Çin kaynaklı gelişen bezeme üslupları irdelenmiştir. Ayrıca, ustalar ve eserler aracılığıyla gelişen bezeme kompozisyonları Çin, Safevi ve Osmanlı ekseninde birbirleriyle karşılaştırılmıştır.]