Czasowa i przestrzenna aktywność nornicy rudej Myodes (Ośhńonomys) glareolus i myszy leśnej Apodemus flavicollis w siedlisku gradowym Puszczy Białowieskiej

摘要

W Puszczy Białowieskiej nornica ruda My odes (Clethrionomys) glareolus i mysz les'na Apodemus flavicollis stanowią dwa najpospolitsze gatunki gryzoni [Aulak 1970; Jędrzejewska, Jędrzejewski 2001]. W ekosystemie leśnym pełnią one ważną rolę, dlatego poznanie i analiza ich zachowań, w tym związanych z aktywnością, stają się kluczowe w lepszym zrozumieniu całości ekosystemu, który współtworzą. Małe ssaki - głównie gryzonie Rodentia i ryjówkokształtne Soricomorpha - przeważającą część doby (60%) spędzają, śpiąc lub odpoczywając w ukryciu [Ashby 1972; Rehmeier i in. 2006] - w podziemnych norach, korytarzach i komorach gniazdowych. Resztę czasu przeznaczają na aktywność poza ukryciami, eksplorując teren w poszukiwaniu m.in. pożywienia i partnerów rozrodczych. Rozkład tych zachowań w ciągu doby, podyktowany w dużym stopniu tempem metabolizmu, zapotrzebowaniem pokarmowym, charakterem i dostępnością pożywienia, konkurencją międzygatunkową, fazami cyklu świetlnego słońca i księżyca oraz warunkami pogodowymi i drapieżnictwem [Getz 1961; Dróżdż 1966; Kavanau 1969; Erlinge 1987; Pucek i in. 1993; Stokes i in. 2001; Rychlik 2005; Butet, Delettre 2011], decyduje o typie aktywności dobowej. Ogólnie wyróżnia się trzy rodzaje aktywności: nocną, dzienną i zmierzchową. Gatunki dzienne wykazują najwyższą plastyczność ekologiczną i dobrą adaptację do warunków światła pełnego i zmierzchowego. Z kolei gatunki nocne unikają aktywności w jasnej porze doby. Małe ssaki, zwłaszcza gryzonie, które w największym stopniu narażone są na drapieżnictwo ze strony innych ssaków i ptaków drapieżnych, również wykazujących różną aktywność dobową i przesttzenną, muszą szczególnie silnie reagować na obecność drapieżnika [Jędrzejewska, Jędrzejewski 1990, 2001]. Dlatego ważnym elementem środowiska są ukrycia i miejsca bezpiecznego przemieszczania się. Trasy przejść w obrębie areału osobnika i miejsca żerowania muszą być zatem odpowiednio osłonięte lub zasobne w ukrycia i jednocześnie mają zapcwnić dostęp do pożywienia.