Porównanie odziedziczalności proweniencyjnej, rodowej i indywidualnej cech wzrostowych dębu szypułkowego (Quercus roburL.) w doświadczeniu rodowo-proweniencyjnym w Nadleśnictwie Milicz

摘要

The paper presents the comparison of heritability of height and diameter at breast height (dbh) in 7-11-year-old pedunculate oak trees from 5 provenances and 55 families. The provenance heritability for five successive years was high: 0.19-0.80 for height and 0.59-0.87 for dbh. Family heritability was moderate ranging 0.39-0.52 for height and 0.34-0.49 for dbh, while individual-tree heritability values was the lowest equalling 0.08-0.15 for height and 0.06-0.14 for dbh.%Selekcja drzew wymaga znajomości parametrów genetycznych ich populacji i osobników. Zmienność genetyczna jest warunkiem selekcji, a odziedziczalność i przekazywalność są parametrami, których wielkość musi być znana chociaż w przybliżeniu, aby możliwe było określenie spodziewanego zysku genetycznego. Odziedziczalność jest parametrem, który można oszacować dysponując grupami osobników o znanym pokrewieństwie, np. rodziców i potomstwo, pełne rodzeństwa lub półrodzeństwa. W leśnictwie zmienność wewnątrzgatunkową drzew bada się najczęściej w doświadczeniach proweniencyjnych, w których porównuje się całe populacje drzew. Dalsze możliwości selekcji tkwią w zmienności wewnątrzpopulacyjnej. Wykorzystuje się tu selekcję rodową i indywidualną. Poznanie tej zmienności jest możliwe w doświadczeniach rodowych, w których rody są półrodzeństwem (najczęściej z wolnego zapylenia) lub rodzeństwem (z kontrolowanego krzyżowania). Najprostsze jest wykorzystanie półrodzeństw, gdyż aby je otrzymać, wystarczy zbierać nasiona oddzielnie z poszczególnych drzew. Włączenie do badań rodów z kilku populacji pozwala na porównanie zmienności proweniencyjnej ze zmiennością rodową i indywidualną. Losowy wybór populacji i rodów wewnątrz tych populacji pozwala w analizie wariancji oznaczyć jej komponenty, potrzebne do oszacowania odziedziczalności.