Żerowanie konika polskiego w strefie brzegowej siedlisk leśnych o różnym zwarciu koron

摘要

The study assessed the intensity of Polish konik browsing in mixed coniferous forest (BM), alder swamp forest (OL) and pine swamp forest (BB) of different canopy closure and shrub or ground vegetation cover. The study was conducted in Polish konik enclosure situated in the Roztoczański National Park (eastern Poland) in August 2011. We examined mean browsing intensity and the tendency of horses to browse along 100 m zone from the pasture. The field study was conducted at three parallel transects set in 40 m intervals in each analysed forest habitat, starting at the forest edge and oriented towards the forest interior. Along the transects, 5×2 m plots were established in 10 m intervals. Within each plot the untouched current twigs and twigs browsed by koniks (up to 2 m above the ground) were counted sepatatcly, and categorized by a tree and shrub species. For each species 30 samples of complete twigs and twigs browsed by koniks were collected. Twigs were dried by 72 h in 60℃ and weighted with accuracy up to 0.001 g. We estimated the dry mass of shoots available within the plot and taken by horses. Generally, koniks were using each studied forest stand proportionally to the mean browse mass. A factorial regression indicates that regardless to the available mass in a given forest stand, horses foraging intensity towards the forest interior was varying significantly. Koniks entered further into the forest the more willingly the more open the forest canopy was. Openness of the forest habitat could indirectly influence the pattern of forest penetration by horses, because of the grazed ground vegetation there.%Konic, odżywiające się głównie roślinnością zielną, są ściśle związane z obszarami otwartymi, pozwalającymi im na typowy dla tej grupy schemat żerowania. Niemniej jednak zarówno konie dzikie, zdziczałe, jak i ras domowych chętnie korzystają z siedliska leśnego [Cosyns i in. 2001; King 2002; Pop, Scheibe 2014]. Żerowanie na roślinności drzewiastej i krzewiastej jest jednym z głównych celów penetracji przez nie lasu [Cosyns i in. 2001; King 2002; Kuiters i in. 2006]. Inne powody to m.in. czochranie czy ochrona przed owadami i słońcem. Zachowania pokarmowe koni zależą od wielu czynników, różniących je od grup o innym typie odżywiania. Obszary otwarte, tj. pastwiska, łąki itp., są dla nich najważniejszym miejscem odżywiania, a większość czasu w ciągu dnia spędzają na pobieraniu pokarmu [Fleurance i in. 2001]. Jest to odzwierciedlenie strategii żerowania roślinożerców z żołądkiem prostym, która maksymalizuje masę pobranego pokarmu kosztem niższej strawności [Illius, Gordon 1992]. Prymitywne rasy koni, a szczególnie koniki polskie, znane są z częstego wzbogacania diety o dostępne gatunki drzew i krzewów. Jak wykazali Cosyns i in. [2001], udział tej roślinności w diecie koni jest zależny od jakości roślin runi łąkowej. Ponadto w przypadku wystąpienia dużej obfitości runi oraz drzew i krzewów na pastwisku następuje obniżenie atrakcyjności siedliska leśnego oraz w konsekwencji zmniejszenie jego penetracji przez konie [Cosyns i in. 2001; Hoffmann 2002]. Dodatkowym aspektem ograniczającym wykorzystanie lasu jest odległość między pastwiskiem i danym fragmentem ekosystemu leśnego, czyli czas niezbędny do przemieszczenia się z podstawowego miejsca pobierania pokarmu [Klich, Grudzień 2013]. Wspomniane czynniki decydują o skłonności koni do pozostania w pobliżu pastwiska, a w konsekwencji zwykle bardziej intensywnego korzystania ze strefy ekotonowej niż wnętrza lasu.