Al??veri? Merkezlerinin Türkiye’deki Mevzuat ?er?evesinde De?erlendirilmesi

摘要

Küresel ?l?ekte al??veri? merkezlerinin tarihsel geli?im süreciincelendi?inde, ticaret alanlar?n?n al??veri? merkezlerine d?nü?ümsürecinde ilk ad?mlar?n Avrupa’da at?ld??? bilinmektedir (Birol, 2005;Ge?, 2008 ve Kiri?, 2010). Günümüz al??veri? merkezlerinin ilk ?rnekleriise Amerika’da g?rülmü?tür. K?sa bir süre i?erisinde modern al??veri?merkezlerinin ilk benzerleri Türkiye de dahil olmak üzere pek ?ok ülkedein?a edilmi?tir. 1950’li y?llarda Türkiye’nin, geli?mi? ülkelerin perakendesekt?rü düzenlemelerinden ?nemli ?l?üde etkilendi?i g?rülmektedir.Bu durumun bir sonucu olarak Türkiye’de Migros ve Gima gibiperakende zinciri olan büyük markalar a??lm?? ve bir perakende altyap?s?olu?turulmaya ?al???lm??t?r. Olu?turulan bu perakende altyap?s?, Türkiye’deal??veri? merkezlerinin a??lmas?nda bir altyap? g?revi g?rmü?tür. 1990’l?y?llara gelindi?inde, liberal ekonomik politikalar?n benimsenmesiylebirlikte, toplumdaki ya?am tarzlar? ve istekleri de?i?meye ba?lam??t?r.Ekonominin yabanc? sermayeye a??lmas?n?n bir yans?mas? olaraktüketicilerin ithal mallara olan ilgisi artm?? ve bu ürünlerin bulundu?ual??veri? merkezleri (AVM) talep g?rmeye ba?lam??t?r. ?stanbul’dakiGalleria AVM (1988) ve Ankara’daki Atakule AVM (1989), Türkiye’dekial??veri? merkezlerinin ilk ?rnekleri olarak kabul edilmektedir. Türkiye’de2008-2009 küresel finans krizi d?neminde dahi 70 adet AVM’nin a??lmas?,AVM geli?iminin olduk?a h?zl? oldu?unu g?stermektedir. 2014 y?l?ndaTürkiye genelinde faaliyet halinde, in?aat halinde ve proje a?amas?ndaolmak üzere toplam 412 adet AVM bulunmaktad?r ve bu merkezlerintoplam kiralanabilir alan? 10,8 milyon m2’ye ula?m??t?r (AARREC, 2015).Bu ?al??man?n amac?; günümüzde kentsel alanlarda ?nemli bir yer edinenve kentsel sistemi do?rudan etkileyen al??veri? merkezlerini ve al??veri?merkezlerinin geli?imini, Türkiye’deki mevcut mevzuat ?er?evesindede?erlendirmektir. Bu ama? do?rultusunda, ?al??man?n ikinci b?lümünde,planlama dinamikleri ?er?evesinde ticaret alanlar? ve AVM’lerin, dünyadakive Türkiye’deki tarihsel geli?im süre?leri ?zetlenmi?tir. ü?üncü b?lümdeise, ülkemizde AVM’lerin planlanmas?na y?nelik olan ü? farkl? kanun ve yedi y?netmelik detayl? olarak incelenmi?tir. Ara?t?rmac?lar taraf?ndan yap?lan bu inceleme sonucunda güncel mevzuatta eksik bulunan boyutlar ele al?nm?? ve detayland?r?lmas? gerekli olan konular alt? ana de?i?ken alt?nda de?erlendirilmi?tir. Bu de?i?kenleri; tan?mlar, standartlar ve s?n?fland?rmalar, yer se?imi kararlar?, ekolojik ?evrenin korunmas?, ula??m ve otopark altyap?s?, planlar aras?ndaki hiyerar?i ve lejant i?erikleri olarak tan?mlamak mümkündür. ?al??man?n d?rdüncü b?lümünde, dünyada ve Türkiye’de al??veri? merkezlerine y?nelik politika ve mevzuat?n geli?imi ülke ?rnekleri üzerinden tart???larak, farkl?l?klar ve benzerlikler üzerine bir kar??la?t?rma yap?lm??t?r. ?al??man?n sonu? b?lümünde ise tüm de?erlendirme sonu?lar? ?zetlenmi? ve mevzuat i?erisinde ele al?nmayan di?er ?nemli konulara dikkat ?ekilmeye ?al???lm??t?r.