تحلیلی بر نقش فاکتورهای انساني مؤثر در بروز تصادفات جاده‌اي از دیدگاه رانندگان

摘要

مقدمه:‌ امروزه تصادفات و خسارات ناشی از آن یکی از مشکلات عمده حمل و نقل جاده‌‌اي در کشور است. تحلیل‌های انجام شده درخصوص عوامل مؤثر بر تصادفات جاده‌‌اي نشان داده‌‌اند که عامل انسانی بیشترین سهم را در بروز تصادفات به خود اختصاص داده است. بدین منظور، این پژوهش به بررسی و ریشه‌یابی عوامل انسانی و طبقه‌بندی آنها از دیدگاه رانندگان پرداخت و میزان تأثیر هریک از این عوامل را با رویکرد توصیفی- تحلیلی ارائه کرده است. روش‌:‌ پژوهش حاضر از نوع توصیفی- کاربردی است. جامعة آماری مورد بررسی همة رانندگانی هستند که در محور سردشت- پیرانشهر واقع در استان آذربایجان غربی در فواصل سال‌‌های 92-91 دچار حادثه شده‌‌اند که طبق فرمول کوکران تعداد 217 نفر بررسی شد. به منظور جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامة محقق‌ساخته استفاده شد. همچنین روایی و اعتبار پرسشنامه با روایی سازه‌‌اي و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. به منظور توصیف و تجزیه و تحلیل اطلاعات، از شاخص‌‌های فراوانی، میانگین، انحراف معیار و رگرسیون خطی استفاده شد. یافته‌ها: بر اساس ضریب رگرسیون محاسبه شده، ارتباط بین هر یک از ابعاد بیولوژیکی از قبیل نقايص شناختي، حركتي و حسي- ادراكي نسبی در افراد، بيماري‌ها و معلوليت‌‌ها و کهولت سن، عوامل فردی و روان‌شناختی از قبیل مصرف مواد و الكل، سرعت زياد، خواب آلودگی، سبقت‌‌هاي نابجا، بي‌توجهي به تابلوهاي راهنما و هشداردهنده، رانندگي طولاني بدون استراحت، نبستن کمربند ايمني، تجربه و سابقة تصادف قبلي، نداشتن اعتماد به نفس در رانندگي، استرس و عدم بازبینی دقيق وسيلۀ نقليه و ابعاد قابليت‌هاي كوتاه‌مدت از قبیل پرخوري، سیگار روشن کردن، استفاده از تلفن همراه و حتي صحبت كردن با مسافران با میزان و شدت تصادفات جاده‌‌اي تأیید گردید. اين عوامل تحت عنوان كلي «رفتار پرخطر رانندگي» طبقه‌بندي می‌شوند و شامل هر نوع رفتاري است كه خطر تصادف يا آسيب¬ديدگي به دنبال تصادفات را بيشتر مي‌كند. زيربناي اصلي اين نوع رفتارها همانند ساير رفتارهاي روزمره زندگي افراد به الگوي شخصيتي و نگرش‌هاي كلي فرد وابسته است، اگر چه عوامل موقعيتي نيز در کاهش موقتی آنها تأثیر دارند. نتیجه‌گيري: می¬توان گفت عوامل انساني مرتبط با حوادث رانندگي در جاده‌ها در دو گروه كلي عواملي كه وابسته به عملكرد نوروبيولوژيك انسان است، خارج از حيطة كنترل و مديريت شخص در حال رانندگي است و عواملي كه وابسته به زمينه¬هاي شخصيتي افراد است، در تعامل پيچيده با هم عمل مي¬كنند. اغلب تجمعي از چند عامل را مي-توان در يك فرد ديد که با توجه به یافته¬های این تحقیق، ابعاد بیولوژیک، عوامل فردی و روان‌شناختی و ابعاد قابليت‌هاي كوتاه‌مدت هر کدام به نحوی در بروز و شدت تصادفات جاده‌‌اي تأثیرگذار بودند. کلمات کلیدی: تصادفات جاده‌ای، عامل انسانی، رانندگان.