Schikken in het bestuursrecht:een rechtsvergelijkend onderzoek naar de mogelijkheden en consequenties van schikken in bestuursrechtelijke procedures

摘要

Slotconclusie De belangstelling voor schikken als een vorm van finale geschilbeslechting is groot. Toch blijven belangrijke aspecten van schikken in het bestuursrecht vaak onderbelicht. Dit boek biedt inzicht in de mogelijkheden en consequenties van schikken in het bestuursrecht. Het onderzoek wijst uit dat het materiële bestuurs-recht belangrijke beperkingen stelt aan de mogelijkheden om tot een schikking te komen, maar dat, indien een rechtmatige schikking totstandkomt, de proces-rechtelijke consequenties verstrekkender zijn dan doorgaans wordt aangenomen. Enkele slotconclusies zijn hieronder aan de orde. Ten eerste verdient het aanbeveling om, in aanvulling op de regeling in het BW, in de Awb een algemene regeling te creëren voor bestuursrechtelijke overeen-komsten. Niet alleen kan door codificatie van het geldende recht de rechtszeker-heid worden verbeterd met betrekking tot de geldende normen en de rechtsbe-schermingsmogelijkheden in het geval een bestuursrechtelijk geschil wordt ge-schikt, maar ook kan het Nederlandse recht gebaat zijn bij de extra waarborgen die het Duitse recht kent. Bij zowel het vereiste van schriftelijkheid als de eis dat, indien de rechten van een derde door de overeenkomst worden geschaad, toestemming van die derde noodzakelijk is, kan de rechtsbescherming van der-de-belanghebbenden gebaat zijn. Ten tweede dient kennis te worden genomen van de mate waarin het burgerlijk procesrecht en het bestuursprocesrecht niet van elkaar afwijken. Lering kan worden getrokken uit verschillende gemeenschappelijke leerstukken, waarbij in ieder geval de art. 24, 25 en 149 Rv en art. 8:69, leden 1, 2 en 3, Awb een be-langrijke rol hebben. De wijze waarop deze bepalingen worden toegepast, ver-schilt op grond van een aantal factoren, maar van een demarcatie tussen beide rechtsgebieden is geen sprake. De veranderende houding van de bestuursrechter en de ontwikkelingen in het bestuursprocesrecht brengen met zich mee dat meer behoefte bestaat aan procesrechtelijke bepalingen die aansluiten bij het burger-lijk procesrecht. Zo bestaat in het bestuursprocesrecht behoefte aan een explicie-tere bewijslastverdeling. Het burgerlijk procesrecht en het Duitse bestuurspro-cesrecht kennen op dat punt meer waarborgen. Ook de hogere eisen die de be-stuursrechter op grond van de goede procesorde aan de partijen stelt ten aanzien van het verzamelen en vaststellen van de feitelijke gronden, vragen om een rege-ling. Indien art. 130 Rv en art. 8:58 Awb bezien worden, blijkt dat rechtsverge-lijking uitkomst kan bieden. In het licht van de convergentie tussen bestuurspro-cesrecht en burgerlijk procesrecht die in dit onderzoek op een aantal specifieke aspecten is geconstateerd, verdient te worden onderzocht in hoeverre het burger-lijk procesrecht voor het bestuursprocesrecht een aanvullende rol kan spelen, zoals § 173 VwGO voor het Duitse bestuursprocesrecht regelt. Het opnemen van een vergelijkbare bepaling in de Awb biedt ruimte aan de eigen aard van het be-stuursprocesrecht en sluit aan bij de gesignaleerde convergentie met het burger-lijk procesrecht. Ten derde moet worden vastgesteld dat de consequenties van schikken geduren-de een bestuursrechtelijke procedure onvoldoende zijn doordacht en dat het pro-cesrecht op enkele punten tekortschiet. Een eerste opvallend punt is dat art. 8:44 Awb het, zonder noodzaak in af-wijking van art. 87 Rv, niet mogelijk maakt dat de schikking wordt opgenomen in een proces-verbaal dat in executoriale vorm wordt uitgegeven. Het van over-eenkomstige toepassing verklaren van art. 87, derde lid, Rv kan voordelen ople-veren. In het verlengde hiervan moet tevens worden geregeld dat de uitspraak van de bestuursrechter, indien hij zelf in de zaak voorziet op een door partijen bij een schikking bepaalde wijze, een executoriale titel oplevert, ook wanneer de uitoefening van de desbetreffende bevoegdheid door het bestuursorgaan die niet oplevert. Een tweede opmerkelijke uitkomst is dat weinig aandacht bestaat voor de mogelijkheid dat een belanghebbende misbruik kan maken van de bevoegdheid een bestuursrechtelijk rechtsmiddel aan te wenden of zijn beroepsrecht kan ver-werken. Naar mijn oordeel is de bestuursrechter geroepen om die mogelijkheden te verdisconteren in zijn uitspraak. Er is met andere woorden goede grond om in het kader van de beoordeling van het procesbelang in de bestuursrechtelijke procedure niet alleen te wijzen op art. 3:303 BW, maar ook op art. 3:13 BW. Onredelijk gebruik van een bestuursrechtelijk rechtsmiddel, waarvan sprake kan zijn indien beroep wordt ingesteld tegen het besluit ter uitvoering van een rechtmatige schikking, moet leiden tot niet-ontvankelijkverklaring. Een derde belangwekkende conclusie van dit onderzoek is dat, hoewel de meeste bestuursrechters het onder het huidige bestuursrecht niet voor mogelijk houden dat afstand wordt gedaan van het recht, of de bevoegdheid, een bestuurs-rechtelijk rechtsmiddel aan te wenden, de gelding van het Dispositionsmaxime in bestuursrechtelijke procedures met zich meebrengt dat die jurisprudentie her-overweging verdient. Ook hier moet de bestuursrechter het feit dat een dergelij-ke rechtshandeling is verricht, verdisconteren in zijn uitspraak. Gelijk aan de mogelijkheden die daarvoor onder andere op grond van de art. 333 en 334 Rv in het burgerlijk procesrecht bestaan, zou uitgangspunt moeten zijn dat door een belanghebbende afstand kan worden gedaan van een bestuursrechtelijk rechts-middel. Een desondanks door die belanghebbende ingesteld beroep, dient niet-ontvankelijk te worden verklaard.