De tewerkstelling van allochtonen in de land- en tuinbouw. Een kwantitatieve en kwalitatieve omschrijving van de huidige situatie

摘要

Binnen de land- en tuinbouwsector hebben zich de voorbije jaren een aantal belangrijke wijzigingen voorgedaan. Met dit rapport gaan we daarbij in op de gevolgen voor de tewerkstelling van allochtonen in deze sector. In eerste instantie schetsen we een beeld van de huidige tewerkstelling van allochtonen binnen de sector. Daarnaast beschrijven we wie de allochtone werknemer is en waarom hij of zij hier in de land- en tuinbouw komt werken. Daarenboven benaderen we ook de werkgeverszijde. Wat zijn hun motieven om allochtone werknemers tewerk te stellen? En hoe ervaren zij deze tewerkstelling?Om op deze onderzoeksvragen een antwoord te formuleren hanteren we twee verschillende onderzoeksbenaderingen. Enerzijds baseren we ons op beschikbare databronnen om een kwantitatief beeld te schetsen van de tewerkstellingssituatie van allochtone werknemers. Daarnaast verwerven we aan de hand van diepte-interviews een diepgaander inzicht.Wat betreft het kwantitatieve luik van het onderzoek, raadpleegden we vier verschillende databronnen die heel wat interessant en specifiek datamateriaal bevatten over de tewerkstelling van allochtonen in de land- en tuinbouwsector.Uit voorgaand onderzoek bleek ten eerste dat de land- en tuinbouwsector een belangrijke werkgever is voor allochtone werknemers. Ten tweede toonden gegevens met betrekking tot de uitgereikte arbeidskaarten B aan dat werkgevers in 2008 in belangrijke mate een beroep deden op arbeidsmigranten uit de nieuwe Europese lidstaten, hoofdzakelijk Polen. Ten derde verschaften gegevens afkomstig van de sociale fondsen voor de land- en tuinbouw een meer gedetailleerd inzicht in de tewerkstelling van allochtone werknemers. Daaruit bleek onder andere dat het aandeel ‘vreemde’ werkkrachten in de periode 2000-2007 sterk toenam. Tot slot toonden gegevens van de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) aan dat illegale tewerkstelling zeker niet verdwenen is uit de sector, maar dat de land- en tuinbouwsector niet de slechtste leerling is van de klas.In het kwalitatieve luik van het onderzoek werden drie onderzoekstappen genomen. Ten eerste werd een bevraging van sectorexperts (quickscan) georganiseerd. Op basis van deze verkennende onderzoeksstap werden drie deelsectoren geselecteerd, die in het verdere onderzoeksproces diepgaander werden onderzocht. Dit gebeurde door in eerste instantie werkgevers in elke sector te bevragen om vervolgens ook de allochtone werknemers zelf te bevragen.De resultaten van dit kwalitatief onderzoeksluik bieden ten eerste een inzicht in diverse factoren en oorzaken die een impact blijken te hebben op de samenstelling van de werknemerspopulatie binnen de bestudeerde deelsectoren. Verschillende elementen blijken namelijk een impact te hebben op de geobserveerde achtergrondnationaliteiten van werknemers, het aandeel tewerkgestelde arbeidsmigranten, het aandeel tewerkgestelde in België verblijvende allochtonen en de afwezigheid van autochtone productiearbeiders. Daarnaast wordt ook een inzicht geboden in het gehanteerde rekruteringsproces en wordt ingegaan op te verwachten evoluties. Tot slot werd ook de ervaren kwaliteit van de arbeid in kaart gebracht.Het rapport wordt afgerond met een synthese van de onderzoeksgegevens en daaraan worden beleidsaanbevelingen gekoppeld.