FRANCJA-NIEMCY-POLSKA/NIEMCY-...POLSKIE BADANIA PAMIĘCI A WYZWANIE OPRACOWANIA HISTORII EUROPY WSCHODNIEJ NA DRUGIM POZIOMIE

摘要

The article contains an extensive review of books that are the result of the largest projects in Polish memory studies of recent years: the four-volume series Polsko-niemiec-kie miejsca pamięci [Polish-German Memorial Sites] (vol. 3 and 4, Warsaw 2012-2013) and the one volume work Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci [Modi Memorandi: A Lexicon of the Culture of Memory] (Warsaw 2014). The first of these emerged in cooperation with German historians. Both appeared thanks to the Center for Historical Research of the Polish Academy of Sciences in Berlin, which has been directed since 2006 by Robert Traba. In the first part of the text the author considers such issues of Polish memory studies as the preservation of their multidisciplinary nature, their degree of separateness as a discipline of the humanities, their relation to the achievements of Polish sociologists and historians of the previous century, and the reception of contemporary French and German research ideas. The second part contains an analysis of the realization and theoretical premises of a project involving Polish-German memorial sites. The author indicates that this project, although based on a constructivist understanding of the nation and memory, could also-albeit in a different manner than that presented by Pierre Nora in Les Lieux de memoire-maintain national identity. In the author's opinion, these are some of the consequences of all works on memorial sites that concern one, two, or a larger number of nations. In the end, he considers how hitherto experiences with studying histoire au second degre could be used to work on the memorial sites of Eastern Europe. He describes the prospect of work by an international team of historians who would go beyond the 'logic' of nation states.%Ukazanie się w latach 2012-2014 w Polsce trzeciego i czwartego tomu serii Polsko-niemieckie miejsca pamięci (wraz z zapowiedzią wydania drugiego tomu do końca 2014 r. i pierwszego do końca 2015 r.) oraz słownika Modi memo-randi. Leksykon kultury pamięci świadczy już nie o tym, że - jak pisali autorzy tekstów w poprzednim poświęconym pamięci numerze „Kultury i Społeczeństwa" (2011, nr 4) - badania pamięci zbiorowej w Polsce czy to rozwinęły się do poziomu odrębnej dyscypliny (Kończal, Wawrzyniak 2011), czy to zasługują na miano „zwrotu pamięciowego" (Traba 2011), lecz o tym, że nowe akademickie pole w polskiej humanistyce będzie miało, zebrane w jednym miejscu, solidne fundamenty teoretyczne. Czterotomowe dzieło, przygotowywane pod redakcją Roberta Traby i Hansa Henninga Hahna, przy współpracy Macieja Górnego i Kornelii Kończal, wprowadza Polskę do grona tych państw Europy, które opracowały „katalogi" narodowych miejsc pamięci. Oznacza to nie tylko, iż historia na drugim poziomie, w jej najdojrzalszej metodologicznie wersji, przekroczyła granicę dawnej żelaznej kurtyny, ale także że po raz pierwszy projekt opracowania kultur pamięci zrealizowano w odniesieniu do dwu państw narodowych.