(SELEKTYWNE) ZWIERCIADŁO BAZY DANYCH: O DWÓCH WYMIARACH BAZ DANYCH W KONTEKŚCIE ARCHIWUM BADAŃ NAD ŻYCIEM CODZIENNYM

摘要

Popularność baz danych - ich tworzenia i użytkowania - stanowi fenomen, który poza kontekstem czysto technicznym (typy baz, ich rozwój i możliwości) należy analizować także w kategoriach praktyk kulturowych. Jest to bowiem jeden z ważnych przejawów dążenia do odzyskiwania kontroli nad rzeczywistością, w której funkcjonujemy. Dynamika życia społecznego, związana z takimi zjawiskami jak rozproszenie wiedzy, wielość narracji, nielinearność wielu procesów czy skomplikowane relacje międzyinstytucjonalne, sprawiła, że egzystencjalny lęk towarzyszy dziś nie tylko naszemu myśleniu o nieznanej i niestabilnej przyszłości (zob. Stankiewicz 2008; Frankenfeld 1992; Arnoldi 2011; Giddens 2008, s. 65-71), ale również postrzeganiu złożoności i „wielości" przeszłości - tego, co już się dokonało i pozostawiło po sobie pewien ślad. Korzystanie z baz danych można zatem określić jako jedną z praktyk kolonizowania przeszłości - zbierania i porządkowania jej przejawów, ustalania pożądanych wersji i przystępnego w odbiorze eksponowania. Racjonalność takich usystematyzowanych zestawów informacji, ich instytucjonalny (również naukowy) charakter oraz sproceduralizowana formuła sprawiają, że wielowymiarowa rzeczywistość stopniowo jest oswajana, a jednostka tym samym odzyskuje swoją sprawczość. Wpisuje to fenomen baz w jeden z głównych rysów nowoczesności- chęć panowania nad zmieniającym się światem dzięki wiedzy (zob. np. Beck 2004; Giddens 2006; Bauman 1998; Kurczewska 1997).%The aim of this article is to show the socio-cultural ambivalence of databases. On the one hand, they are perceived as impersonal technological representations providing their users with objective information. On the other, they are the result of intentional human action, were created in a specific context, and serve the realization of some purpose denned by their creators. The metaphor that arises from this duality is that of a mirror-reflecting the image of the world, but at the same time deforming it in various manners. The author presents the three main aspects of databases' ambivalence. The first is the question of selecting the material for the database: the material's ostensible objectivity and the subjective nature of the choice. The second is the question of the exhibition of cultural content within the framework of the database: the tension between an ideologically neutral presentation of the world and the strategy of exhibition. The third subject raised is the use of databases: full access for users, a framework imposed by the creators, or somewhere in between.